A pasada fin de semana, a vila do Bolo deu un paso decisivo na recuperación do seu patrimonio ao abrir ao público o Museo da Olaría do Seixo, situado no Castelo do Bolo e chamado a converterse nun espazo clave para entender unha das tradicións máis singulares do noroeste peninsular. Coa chegada deste novo centro, o municipio suma un segundo museo —xunto ao de Yosso— e consolídase como referente cultural na comarca.
Ao fío da inauguración conversamos co arqueólogo Carlos Tejerizo, da Asociación Sputnik Labrego e director das intervencións arqueolóxicas que permitiron reconstruír a historia desta produción oleira. Para Tejerizo, o achado do forno tradicional e a súa posterior escavación supoñen «un fito a varios niveis».
«O primeiro é ter atopado un forno tradicional deste tipo de cerámica e poder estudalo arqueoloxicamente. Isto é moi raro; é das primeiras veces que se fai en todo o noroeste», explica.
Un museo pioneiro no noroeste
A relevancia do proxecto vai máis alá do achado material. O arqueólogo destaca que se trata dun dos poucos museos existentes no Estado dedicados especificamente á olaría tradicional, «un fito moi importante» tanto pola singularidade das pezas como pola súa capacidade para reconstruír unha actividade económica que foi esencial para a bisbarra.
«Aquí hai unha mostra moi representativa dunha industria moi importante, xa no século XVIII e incluso antes, que xerou unha identidade moi forte», apunta Tejerizo.
No museo pódense ver xerras, cántaros, cuncas, barreñóns e recipientes ligados ao viño, testemuñas dunha produción masiva que chegou a distribuírse por amplas zonas do interior e mesmo da costa galega.
«Sabemos que esta cerámica tiña unha distribución moi potente, chegando incluso á Coruña. Para ter tanta saída, a producción tiña que ser enorme», subliña.
As escavacións confirmaron tamén esta dimensión industrial: o vertedoiro localizado xunto ao forno amosa unha enorme cantidade de pezas desbotadas, proba dunha actividade intensa e continuada.
A conexión co territorio e o papel das mulleres
Un dos aspectos máis singulares que destaca Tejerizo é a relación entre O Seixo e Porto Mourisco. As análises químicas do barro confirman que a materia prima utilizada procedía desta segunda localidade, situada a poucos quilómetros. A abundancia de madeira —imprescindible para alimentar os fornos— explicaría a localización da produción en O Seixo.
Pero tamén subliña un elemento pouco habitual na olaría tradicional: «É unha cerámica moi vencellada ao traballo das mulleres, algo non moi común na Península Ibérica e menos no noroeste.»
A participación feminina na produción converte a olaría do Seixo nun caso singular e de gran interese histórico e social.
Un legado centenario que chega ata os nosos avós
A actividade oleira viviu o seu máximo esplendor entre os séculos XVIII e XIX, pero mantívose viva ata principios do século XX, practicamente ata a xeración dos avós actuais. A súa desaparición deixou un baleiro que agora comeza a encherse de novo grazas ao estudo arqueolóxico e á apertura do museo.
Para Tejerizo, comprender esta historia é fundamental para a identidade da zona: «Significa recuperar unha industria que foi central para a economía da bisbarra e que agora podemos reivindicar e manter viva na memoria.»
Mirar ao pasado para construír futuro
O arqueólogo insiste en que o Museo da Olaría do Seixo non é un punto final, senón o inicio dun camiño: «Esperamos que este sexa o primeiro paso para reivindicar e recuperar unha tradición que estivemos a piques de perder. Este proxecto é para o futuro e aínda queda moito por descubrir.»
Co novo museo, O Bolo recupera un capítulo esencial da súa historia e ofrece á cidadanía un espazo desde o que comprender como unha pequena aldea puido converterse, durante séculos, nun centro oleiro de referencia no noroeste peninsular.
