Entender que un galego sinte morriña, sexa cal sexa a viaxe que emprende, e saber que iso é algo moi difícil de explicar. O respeto pola historia do noso, a unión nas dificultades, o cheiro a sal cando chegamos a casa, e tamén o da terra cando conectamos cos nosos montes. O pasado celta, o son das gaitas, o verdor das paisaxes, e ese misticismo que só traen as meigas cos seus meigallos —porque habelas, hainas—.
«Se aínda somos galegos é por obra e gracia do idioma», dicía Castelao. Un idioma con case 100 palabras para falar de choiva —non será porque aquí nunca chove ou, polo menos, porque nunca choveu que non escampara—. E esa esperanza polo que vén, por contemplar o que brota grazas á auga caída, é tamén unha facultade especial dos galegos. Galegos que nacen en Galicia pero tamén aqueles «de fóra» que quedan, porque aínda non coñecín persoa que non namorase desta comunidade.
E ese amor a primeira vista tamén sucede coas obras escritas en galego. Con todas as figuras clave na nosa historia literaria que fixeron moito por manter a lingua e, sobre todo, por expresar con verbas o que cada galego sinte da súa terra. A protagonista hoxe non é outra senón Luísa Villalta, coruñesa que falecía aos 47 anos tras unha vida dedicada á música, á docencia e, como non, á escritura.
Ela amosaba nos seus poemas sentimentos comúns, reivindicacións, anhelos, loitas polo inxusto da vida e describía unha Coruña aos seus ollos, coas súas luces e sombras. Todo nunha poesía na que buscou o sentido da palabra e o seu vínculo coa música —nada tan galego, ao mesmo tempo—.
Música reservada: o seu primeiro poemario
A este poemario —Música reservada— pertence a cita textual que dá título a este artigo. Unha obra que recompila os primeiros poemas da homenaxeada deste ano, Luísa Villalta, e que afonda nesa conexión da autora entre o poder da palabra e o da música. Logo chegaría a publicación de Ruído, en 1995, cunha liña temática vencellada ao primeiro. No mesmo ano, publica Rota ao interior do ollo.
Espacio destacado neste breve repaso á súa bibliografía para Papagaio, un poemario publicado de xeito póstumo no ano 2006, e que leva por título o nome do que tradicionalmente foi o barrio coruñés dedicado á prostitución. Nese contexto, Villalta —coa colaboración da fotógrafa Maribel Longueira— dá conta do proceso de demolición das antigas edificacións do barrio, en consonancia con imaxes e versos, cun único obxectivo: devolver a dignidade ás mulleres que as habitaron e denunciar a especulación urbanística da Coruña.
Precisamente esa denuncia social, ese «alzar a voz» e ese ímpetu por defender as chamadas «causas perdidas» é o que xustifica perfectamente a idoneidade da homenaxeada desde Día das Letras Galegas. Porque nas súas obras, nos seus poemas e na súa música reflexa o que nos define como galegos, e que resaltei no inicio deste artigo: o respeto pola historia do noso e a unión nas dificultades.
E todo iso, cun dominio das letras —que non deixan a ninguén indiferente— brillante.
