En Córgomo, unha pequena aldea de Valdeorras, non fai falla moito para que se escoite falar de Poldo o gaiteiro. Nin tampouco para sentir a súa presenza: está no recordo das festas, nas vellas fotografías con Follas Novas, no monumento que o honra e, sobre todo, nas palabras agarimosas da súa filla, Celia Quiroga Guitián, aínda que todo o mundo a chama Celina. «Atendo por todos os nomes», di entre risas. Pero cando fala do seu pai, a risa vólvese devoción.
Porque falar de Leopoldo Quiroga é falar dunha Galicia que canta, que toca, que resiste. Dun home que aprendeu música na cadea, tras catro anos encarcerado. «Non era por nada malo, era por... cousas de mozos», conta Celina. Alí, no medio da dor, apareceu «un home que lle cambiaría a vida: Don Luis Brage Villar, director da Banda da Lira», quen viu no seu compañeiro preso un músico en potencia. Foi el quen lle puxo nome ao grupo que logo fundaría: Follas Novas.
«O nome e pola obra de Rosalía de Castro», conta Celina. E así naceron as Follas Novas de verdade: Leopoldo, Eloi Quiroga, Manuel López e José Dobao, foron os primeiros, logo entrarían no grupo outros. Aqueles músicos, conta Celina, eran algo máis que artistas: «Foron tocar á Ribeira e cando baixaban para o poro en menos dun cuarto de hora xuntaron máis de 40 persoas. Facían maxia cos instrumentos e coas mans».
De barbeiro a embaixador da gaita
Antes de vivir da música, Leopoldo foi barbeiro en Córgomo. Daquela, as barberías eran moito máis que sitios onde cortar o pelo: eran centros de conversa, cultura e vida. E entre corte e corte, afinaba a gaita, ensaiaba melodías e preparaba partituras. «Tivo a peluquería 19 anos», lembra Celina. «Logo, xa vivía para a música. Tocaba por toda a comarca: Ponferrada, O Barco, Celanova... ata en Alemaña, Bélxica e Suíza, onde foi representar a Galicia grazas á Deputación».
O seu nome chegou tan lonxe como a súa música. Foise gañando o respecto de músicos, políticos e veciños. En Ponferrada chegou a ser recoñecido polo Centro Galego, onde era considerado case un símbolo da galeguidade na diáspora. «Tamén tivo vínculos co Foxo, outro mestre da música, que acabou en Galicia grazas, en parte, ás xestións do propio Leopoldo co secretario do concello de Quiroga, Don Vitorino».
O recoñecemento a unha paixón
Se hai algo que Celina repite con orgullo é que seu pai «era querido por todo o mundo». Non había diferenzas de clase nin de ideoloxía cando el collía a gaita. «Desde o carceleiro ata o compañeiro de cela... todos o respectaban. Era un home de corazón, de alegría. A xente vívao».
E Córgomo, como non podía ser doutra maneira, devolveulle ese cariño. O monumento que hoxe se ergue na praza preto da súa casa foi unha emoción fonda para Celina. «Foi un sentimento moi grande, un recoñecemento merecido pola súa forma de ser, pola súa entrega total á música».
Ata os seus últimos días, Leopoldo Quiroga viviu para a música. Tocou ata enfermar, literalmente. «En Laza explotoulle un pequeno tumor. Estaba canso de tanto tocar, pero non quería parar», relata a filla, cunha mestura de dor e orgullo. Porque poucas persoas poden dicir que viviron facendo o que amaban.
Un exemplo para as novas xeracións
No Día de Galicia, lembrar a figura do Gaiteiro de Córgomo é lembrar a importancia da música tradicional, dos homes e mulleres que, sen grandes escenarios, fixeron que o son da nosa terra non se perdera. Celina di que no pobo sempre houbo arte: «Temos músicos, cantantes, costureiras, artistas... é un pobo creativo».
E o legado continúa. Cada vez que soa unha gaita en Valdeorras, hai algo de Leopoldo nela. Algo dese corazón xeneroso, dese espírito incansable, dese amor profundo pola música e pola terra.
Porque como ben dicía don Luís, aquel mestre da prisión: «As follas caen, si... pero tamén volven medrar». E a de Poldo, a súa folla, segue tremendo con forza no vento de Galicia.
