O folión signifícao todo. A unión do pobo, pasalo ben e dar a coñecer o que temos
O Entroido na Veiga é especial. Tanto, que mesmo lle chaman " Entrudio". Este mes o protagonista é o folión, pero tamén as súas representacións, onde os animais teñen unha importante presenza. Isto débese a que o municipio está formado por aldeas de alta montaña en constante convivencia co mundo animal.
O Charrelo, a Lardeira, o Boi, os Fareleiros e Fareleiras, as Vellas, a Morte e ou Zamarreiro son algunhas das representacións que poderemos ver por calquera das rúas da Veiga durante estas datas, aínda que o Martes de Entroido é un dos seus días grandes, momento no que se celebra "A Festa dá Soá". Manoli Gómez, da Asociación Cultural "O Son de Trevinca" contounos todos os detalles deste peculiar Entrudio.
Vamos
a falar da vosa tradición, de como vivides vos estas datas de Entroido que son
moi especiais, que se viven con especial fervor e, para que compartas con todos
como é aí esta festa.
Na Veiga o Entrudio, porque nos chamámoslle Entrudio, é unha
festa impresionante porque vivímola. Levamos case un mes vivíndoa. Onte fixemos
o Lardeiro. Xuntámonos un grupo de mulleres para facelo e logo colgámolo para
que esta mañá aparecera posto. Pasamos toda a noite de troula. Hoxe fan a cea
os homes e, o xoves que ven, son eles os que fan a Lardeira e nos a cea.
En qué consiste esta tradición da Lardeira?
Ven de moi antigo, dos nosos antepasados. Aquí hai distintos pobos co fan de diferente forma. Por exemplo, no pobo que era da miña nai, sorteaban un mozo e unha moza, entón o mozo tiña que facer o moneco da moza e a moza o do mozo que saíra no sorteo. Roubábanse a roupa un ó outro para facer os mecos que a mañá aparecían colgados.
Ademais destes, tedes outros moitos personaxes que saen
polas rúas dos que logo falaremos pero antes, cóntanos cousas do folión, o
ritmo que seguides, canta xente forma parte del…
Pois no noso somos 80, temos a sorte de que somos un concello no que todos os pobos tocan no mesmo folión. Estamos moi unidos, somos unha familia. Non só tocamos na Veiga senón que saímos a outros pobos que teñen folión e eles devólvenos a visita. Pobos que son amigos e nos que despois de tocar e pasar a tarde xuntos, facemos unha merenda. E, así levamos desde despois de Reis.
Que instrumentos conforman o voso folión?
Bombos, aixadas e gadañas. O noso toque ten algo moi
particular, os outros son «anacomepán, anacomepán»,o noso ten un toque largo,
un pouco complicado, con máis ritmo. Moi bonito.
Como vivides estes días? Que significado ten para vos o
folión?
Todo. Signifícao todo. Significa, a unión do pobo, pasalo ben; porque para nos o Entrudio non é unha competición entre pobos, é pasalo ben entre nos e dar a coñecer o que temos. Até o de agora moitas cousas non se coñecían, nos si o sabíamos porque os nosos antepasados contánbanos o que facían. A Veiga quizás é o concello con maior tradición de máscaras e de figuras diferentes en Galicia, por non dicir en España. Somos 27 pobos e temos 22 formas diferentes de vivir o Entrudio.
Que idades comprende o folión?
De meses. As últimas que naceron teñen meses e os mais
maiores sobre 56 ou 57 anos.
Nácese xa co
ritmo no sangue?
Claro que si, e herdámolo tamén. O meu pai tocaba o igual
cos meus avós. Non tocaban en si o bombo, porque este era para ricos, ten en
conta que non todos tiñan peles para facelo. Cal é a definición de folión?
Facer ruído; facer ruído polas rúas, entón con que o facían? Con tapadeiras,
con potas vellas, botellas de cristal con todo o que fixera ruído para chamar a
atención.
É chamativo ver eses cativos que aínda non saben camiñar
e xa levan o ritmo.
Si, ademais agora como sacamos o dos Charrelos moitos dos
pequeniños tamén fan o traxe de Charrelo para que non se perda. Estivo esquecido
moitísimos anos nos recordos dos nosos avós.
Para quen non o coñeza, cóntanos como é.
Temos dous Charrelos, o de Baños que é o que sacamos no
folión e o de San Lorenzo que é outro pobo, son totalmente diferentes. O Charrelo
de Baños vai con pantalón, legas, camisa e con gorro moi chamativo. O de San
Lourenzo é un home todo de palla, sen embargo os dous reciben o mesmo nome.
Despois tamén temos a Morte, as Fareleiras o Cinseiro… Vinte
dúas formas distintas de vivilo, os pobos están distantes entre si, entón cada
zona facía dun xeito diferente.
Todas as personaxes teñen importancia, pero quizais a da
Morte é a que máis chama a atención, a que máis impresiona cando se ve por
primeira vez.
Vaia si impresiona! A Morte cerraba o Entrudio, ía ca gadaña
e daba paso á coresma. Era a maneira de rematar, de dar o toque final ata o ano
seguinte.
Fálanos dalgún outro personaxe. Nomeaches os Bois, o
Zamarreiro, cales acompañan ó folión?
Este ano levamos á Morte, ós Charrelos, ó Zamarreiro, ós Bois e ás Abeleiras. Para o ano seguiremos sacando, para que os nosos descendentes saiban o que había e que teñan documentado algo que si existía, que non sae da manga.
Temos os fachós de estopa, non eran de palla eran de
estopa, pero si existía esa tradición. Temos o de botar cinsa, o de botar
betún; a corrida do galo que collían os nenos para logo levarllo o mestre, infinidade
de cousas.
Unha tradición peculiar pero, o máis importante sen
dúbida, é estar na Veiga para coñecela é poder desfrutar dela, por moito que queiramos
contar se non se ve un non pode facerse a idea, verdade?
Onte á noite xuntámonos un grupo; hai una mestra que veu
de Lugo e levámola con nos. Quedou impresionada! Era só facer o Lardeiro, pero
a festa que montamos, as risas, a forma de facelo, de colocalo, a emoción. Non
é facer un compadre ou unha comadre e colgalo, nos facemos o Lardeiro como antigamente.
As mulleres roubando roupa para que apareza hoxe co xersei dun veciño e o pantalón
doutro.
O luns é o día do folión. Disfrazámonos, ceamos todos
xuntos e acabamos botando fariña. Hoxe tamén se bota e o Xoves da Lardeira,
tamén.
O Martes de Entroido hai comparsas, carrozas e diferentes folións, acabamos xantando a soá no pavillón. O sábado seguinte, o folión ca axuda do concello organiza a despedida na que participan folións amigos doutros pobos.
Con pena esa despedida, non?
Si, triste. Parece que che falta algo cando acaban estas
datas. Ó fin de semana seguinte dis, dios! É como un vacío que notas, tremendo.
Levas mes e medio todos os fines de semana indo a un sitio, indo a outro; cena
dun lado, cena doutro; pasándoo ben e todos xuntos. Porque logo non nos vemos
durante todo ano, coincidimos nestas fechas. Somos una familia, non hai
discusións, sumamente unidos, somos unha piña.
Manoli moitísimas grazas por falarnos da vosa
tradición e da vosa historia.
Moitas grazas a vos, estades invitados. A Veiga ten as
portas abertas para todo o mundo e o que único que queremos é pasalo ben e
divertirnos Que para iso é o Entrudio
